Παρουσίαση περιλήψεων των εκπαιδευτικών θεμάτων που προγραμματίζονται-διδάσκονται στα 5ο-6ο εξάμηνα, με αντικείμενο την εισαγωγή στην Εργαστηριακή Ιατρική Διάγνωση. Αφορά τους τριτοετείς φοιτητές, στο πλαίσιο του μαθήματος Παθολογική Φυσιολογία, στην Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ

ΓΟΥΔΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝ ΑΘΗΝΩΝ, Greece

Πέμπτη 8 Νοεμβρίου 2007

ΓΕΝΙΚΗ ΟΥΡΩΝ Ι

ΓΕΝΙΚΗ ΟΥΡΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Με τον όρο Ανάλυση Ούρων αναφερόμαστε σε ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών που μπορούμε να αντλήσουμε με τη βοήθεια αναλυτικών τεχνολογιών εξετάζοντας, σαν βιολογικό δείγμα από τον ασθενή, τα ούρα του. Με το όνομα Γενική Ούρων, στην Εργαστηριακή Διαγνωστική χαρακτηρίζουμε μια ομάδα πληροφοριών που προέρχεται από τη συλλογή, την επισκόπηση και την κατά προτυποποιημένο τρόπο ανάλυση του δείγματος των ούρων.

Η Γενική Ούρων έχει βαθμιαία τροποποιηθεί και προτυποποιηθεί σε ένα σταθερό αριθμό πληροφοριών που εμπερικλείεται στις αναλύσεις ούρων. Η ανάγκη προτυποποίησης προέκυψε από την συνεχή εξέλιξη και της εργαστηριακής ιατρικής, και τον συνεχώς αυξανόμενο όγκο πληροφοριών που δίδει η ανάλυση των ούρων, και που το εργαστήριο παρέχει στα διαφοροδιαγνωστικά εφόδια του κλινικού ιατρού.

Η Γενική Ούρων είναι από τις συχνότερα ζητούμενες εξετάσεις στο κλινικό εργαστήριο, κυριότερος δε λόγος γι αυτό είναι ο πολυσλλεκτικός χαρακτήρας των πληροφοριών από την ανάλυση ούρων. Αυτό οφείλεται στο ότι το δείγμα των ούρων περιέχει πληθώρα ουσιών και στοιχείων που μπορούν να χρησιμεύσουν σαν εύκολα εντοπίσιμοι δείκτες νοσολογικών καταστάσεων. 'Eχoυμε πράγματι να παρατηρήσουμε ότι τα ούρα εμπερικλείουν στοιχεία-πληροφορίες από:

α) Το μεταβολισμό και διαταραχές του.

Ανώμαλες στάθμες μεταβολικών προϊόντων στο αίμα με ταυτόχρονη κάθαρση αυτών των μεταβολικών προϊόντων από τους νεφρούς δημιουργεί συχνά ανώμαλες στάθμες των ίδιων ουσιών στο δείγμα των ούρων. Το γεγονός αυτό εκμεταλλευόμαστε για τον γρήγορο προκαταρκτικό έλεγχο διαφόρων μεταβολικών διαταραχών.

β) Το νεφρό και την λειτουργία του.

Έχοντας υπ όψη ότι το βιολογικό δείγμα που αναλύουμε είναι προϊόν λειτουργίας του νεφρού (νεφρώνα), κάθε διαταραχή ή βλάβη στο σημείο αυτό μπορεί να διαταράξει και μάλιστα θεαματικά τη σύσταση των ούρων. Πράγματι, πολλές από τις νεφρικές διαταραχές ή βλάβες δίδουν εύκολα εντοπίσιμες αλλοιώσεις στη σύσταση των ούρων.

γ) Το ουροσυλλεκτικό και ουροαποχετευτικό σύστημα.

Μεταβολή στη βατότητα και την ακεραιότητα του ουροαποχετευτικού συστήματος μπορεί εύκολα να αλλοιώσει τα αποτελέσματα της ανάλυσης και τη φυσιολογική εικόνα. Ευρήματα που έχουν προέλευση από την πάσχουσα ουροαποχετευτική μοίρα οδηγούν πολλάκις σε διαγνωστικές προσεγγίσεις του πιθανού αιτίου της διαταραχής. Ας μην λησμονούμε ότι η λοιμώξεις του ίδιου του ουροαποχευτευτικού είναι συχνές αλλά και πολλάκις άτυπες, ενώ οι εκδηλώσεις τους δυνατόν να είναι συστηματικές. Και σε αυτή την περίπτωση τα ευρήματα εκ της Γενικής ούρων είναι συνήθως προσανατολιστικά παραπέρα ενεργειών.

δ) Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.

Λόγω στενής γειτονίας των οργάνων αναπαραγωγής και της ουροαποχετευτικής μοίρας είναι συχνή εντόπιση ή έστω υπόνοια ύπαρξης ομάδας παθογόνων (συνήθως λοιμωδών), από τα ευρήματα της Γενικής Ούρων.

Πριν προχωρήσουμε οφείλει να τονισθεί ότι η ανάλυση των ούρων είναι η παλαιότερη γνωστή εργαστηριακή εξέταση στην ιατρική πρακτική. Ιστορικά στοιχεία γι' αυτήν ξεκινούν ήδη προ 6000 ετών, και φυσικά αντανακλούν την όλη εξελικτική πορεία της ιατρικής, με προλήψεις, δοξασίες, μαγεία, κομπογιαννιτισμούς, που όμως βαθμιαία κατέληξαν στην σύγχρονη αντίληψη με τη βοήθεια και χρήση όλων των συγχρόνων τεχνολογιών, όπως κυτταρομετρία ροής, μονοκλωνικά αντισώματα, μοριακή βιολογία κ.ά., που εφαρμόζονται στην προσπάθεια να αντλήσουμε όλες τις δυνατές χρήσιμες πληροφορίες από το εξεταζόμενο δείγμα.


'Ήδη είπαμε ότι ο όρος ΓΟ αναφέρεται σε προτυποποιημένες πληροφορίες ευρύτατης χρήσης στην κλινική διάγνωση. Απαιτείται λοιπόν οε τέτοιες περιπτώσεις να δρομολογηθούν πρότυποι τρόποι ανάλυσης, χωρίς ιδιαιτερότητες αναλυτικών μεθόδων από το ένα στο άλλο εργαστήριο, διακυμάνσεις ευαισθησίας ή διαφορετικά φυσιολογικά όρια. Πέραν τούτων απαιτείται μεθοδολογία ταχύτατn και πολύ χαμηλού κόστους, και αυτοματοποιήσιμη, όπου τούτο είναι εφικτό.

Οι παραπάνω απαιτήσεις έχουν βρει ικανοποιητική απάντηση από τα εργαστήρια και τη βιομηχανία βιοϊατρικής τεχνολογίας, ώστε σήμερα εντός ελαχίστου χρόνου να έχουμε το σύνολο των πληροφοριών της ΓΟ. 'Όπως φαίνεται στο -Σχήμα ll-1:1, όπου απεικονίζει ένα τυπικό ουροδιάγραμμα,οι πληροφορίες μπορούν, εν μέρει τουλάχιοτον, να ληφθούν σε αυτοματοποιημένη και μηχανογραφημένη μορφή, ώστε να είναι δυνατή η διανομή στο δίκτυο πληροφορικής προς τον κλινικό ιατρό, άμεσα μετά την παραγωγή τους στο εργαστήριο.

Βλέπουμε ότι οι κύριες πληροφορίες που δίδονται από το ουροδιάγραμμα αφορούν, στην πρώτη ομάδα, φυσικούς και μακροσκοπικούς χαρακτήρες, όπως ειδικό βάρος, το χώμα, η όψη και η διαύγεια. Μια δεύτερη ενότητα πληροφοριών μας ενημερώνει για m χημική σύσταση των ούρων, ενώ η τρίτη ενότητα, μικροσκοπική εξέταση, περιλαμβάνει πληροφορίες από τον έλεγχο των στοιχείων που ανευρίσκονται σε μικροσκοπική κλίμακα μεγέθους και ελέγχονται, μετά από διάφορους τύπους προεργασίας, με μεγένθυση και μικροσκοπική παρατήρηση.

Παρακάτω Θα δοθούν κατά ενότητα οι ιδιότητες αυτές αναλυτικά, καθώς και οι παθοφυσιολογικές αλλοιώσεις που οδηγούν στις παραλλαγές της κάθε ιδιότητας

ΣΥΛΛΟΓΗ- ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

Αν και είναι γενικότερος κανόνας το ότι η σωστή δειγματοληψία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση κάθε είδους ανάλυσης, ειδικά στη Γενική Ούρων η δειγματοληψία (συλλογή) των ούρων απαιτεί πρόσθετη προσοχή, καθόσον το δείγμα συνήθως συλλέγεται από τον ίδιο τον ασθενή, σε αντίθεση με τις αιμοληψίες, βιοψίες κλπ, και όχι από τον διενεργούντα την ανάλυση εργαστηριακό, ή τον εντελλόμενο αυτήν κλινικό ιατρό.

ΣΥΛΛΟΓΗ:

Η συνήθης πρακτική της συλλογής και παράδοσης του δείγματος από τον ίδιο τον ασθενή, επιβάλλει σε μας την ανάγκη σαφών οδηγιών προς αυτόν, ειδικά στα παρακάτω σημεία:

Α) Χρόνος λήψης:

Προτιμάται η συλλογή δείγματος ούρων από την πρώτη πρωινή ούρηση. Οι λόγοι που επιβάλλουν αυτή την προτίμηση είναι αφ΄ ενός το ότι τα πρώτα πρωινά ούρα είναι περισσότερο πυκνά και η πιθανότητα ανεύρεσης διαγνωστικών στοιχείων αυξάνει. Ακόμη, αποτελεί πάγια άποψη-συμφωνία μεταξύ των εργαστηρίων και κλινικών ιατρών, ώστ

ε να υπάρχει ενιαία ερμηνεία των ευρημάτων. Άλλη επιλογή είναι να συλλέξουμε τυχαίο δείγμα, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, αλλά με μικρότερη διαγνωστική αξία.

B) Τοπικός καθαρισμός:

Επιβάλλεται να δοθούν σαφείς οδηγίες στον ασθενή για επιμελή καθαρισμό της περιοχής γύρο από το στόμιο της ουρήθρας με κοινό σαπούνι και άφθονο νερό, καθώς και των χεριών πριν από την έναρξη της συλλογής. Εάν συντρέχουν λόγοι αυστηρότερης τήρησης των όρων στειρότητας, απαιτείται χρήση κολπικού ταμπόν στις γυναίκες, ενώ οι οδηγίες στις θήλεις ασθενείς οφείλουν να επισημάνουν ότι το πλύσιμο να γίνεται με κατεύθυνση από τα γεννητικά όργανα προς τον πρωκτό, και όχι αντίστροφα. Η χρήση αντισηπτικών ή απορρυπαντικών ουσιών πρέπει να αποφεύγεται, καθόσον υπολείμματα τους δυνατόν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα των αναλύσεων.

γ) Δοχείο συλλογής:

Επιβεβλημένη είναι η χρήση ειδικών αποστειρωμένων ουροσυλλεκτών του εμπορίου. 'Όταν κριθεί αναπόφευκτη η χρήση οικιακών δοχείων ζητείται η επιμελής πλύση με απορρυπαντικό αλλά και άφθονο ζεστό νερό και στέγνωμα του δοχείου. Κατά τη φάση τη

ς συλλογής εξηγούμε, ώστε το δοχείο να είναι ανοικτό αλλά ανεστραμμένο, κατά την έναρξη δε της ούρησης αναστρέφεται και το στόμιο παρεμβάλλεται στο μέσο της ούρησης, και εν συνεχεία σφραγίζεται.

δ) Ούρα μέσου ρεύματος:

Ενδιαφέρει η αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος, και τούτο είναι το δείγμα που περιέχει στοιχεία από την κύστη και τους νεφρούς. Το πρώτο ποσό ούρων περιέχει πολλάκις εξωγενή στοιχεία από την ουρήθρα σε πολύ μεγάλο αριθμό, που δεν δίδει την πραγματική εικόνα, και οφείλει να μην ερμηνευθεί ότι αντανακλά σε αλλοιώσεις όλου του ουροποιητικού. Πρέπει λοιπόν να εξηγήσουμε στον ασθενή ότι η συλλογή θα γίνει κατά τη διάρκεια της ούρησης, που εφόσον ξεκινήσει και χωρίς να διακοπεί, παρεμβάλλουμε το δοχείο συλλογής, όπως εξηγείται στην προηγούμενη παράγραφο.

ε) Συλλογή ούρων ορισμένου χρόνου:

Στη περίπτωση αυτή το δείγμα αφορά ποσότητα ούρων που παράγεται σε 2, 8, 12 ή 24 ώρες από τους νεφρούς του ασθενή. Οφείλουμε να ορίσουμε επακριβώς τόσο τον τρόπο χρονομέτρησης του διαστήματος συλλογής στον ασθενή, όσο να τονίσουμε ότι το ποσό των ούρων γιο το διάστημα αυτό πρέπει επιμελώς και χωρίς απώλειες να τοποθετηθεί εάν είναι δυνατόν άμεσα, στο δοχείο της συλλογής.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ-ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΟΥΡΩΝ

Η ΓΟ είναι εξέταση που μας πληροφορεί για ομάδα ιδιοτήτων του δείγματος των ούρων που έχει λη

φθεί σε ορισμένο χρόνο, έχει αναλυθεί εντός ορισμένων χρονικών ορίων και μάλιστα με προκαθορισμένες τεχνικές. Καλύτερη ή χειρότερη μεταχείριση του δείγματος δυνατόν να βελτιώνει κάποιες πληροφορίες αλλά να αλλοιώνει άλλες.

Κύριος λόγος της προτυποποιημένης δειγματοληψίας, μεταφοράς και ανάλυσης (κατά προτίμηση εντός μισής ώρας, όχι πάντως πέραν του δίωρου) είναι η ετερογένεια των πληροφοριών που ζητούνται. ΄Έτσι, ενώ το ΕΒ μπορεί να μην αλλοιωθεί από μια παραμονή, θα αλλοιωθεί σίγουρα το μικροβιακό φορτίο, η χαμηλή θερμοκρασία εξ άλλου συντηρεί το σάκχαρο των ούρων, αλλοιώνει όμως τη μικροσκοπική εικόνα του ιζήματος των ούρων κ.λ.π.

Αν παρ' όλα αυτά απαιτηθεί να παρεμβληθεί κάποιος χρόνος μέχρι την ανάλυση, επιδιώκουμε το δείγμα να διατηρείται σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία, μακράν του φωτός και οπωσδήποτε σε στείρο και σφραγισμένο ουροσυλέκτη. Σε περίπτωση δείγματος που ζητείται ποσοτική ουροκαλλιέργεια, η θερμοκρασία κοινής ψύξης επιβραδύνει την ανάπτυξη των μικροβίων, και δύναται να χρησιμοποιηθεί για λίγες ώρες.

Για άλλες εξετάσεις που τα ούρα αποτελούν το δείγμα ανάλυσης, συνήθως η χαμηλή θερμοκρασία ή και η κατάψυξη αναστέλλουν την αλλοίωση των διαφόρων συστατικών, πρέπει όμως να συμβουλευόμαστε τον αναλυτή για το σωστό τρόπο συντήρησης και μ

εταφοράς του δείγματος για κάθε είδος εξέτασης.

ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ-ΑΥΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Ήδη έχουμε αναφέρει ότι οι πρακτικές ανάγκες συλλογής πληροφοριών από τον κλινικό γιατρό για τον εξεταζόμενο επιδρούν αποφασιστικά στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραμέτρων-εξετάσεων στον ιατρικό χώρο. Έτσι, η ποιότητα μιάς εξέτασης οφείλει να συνεκτιμάται με την ταχύτητα εκτέλεσης, τη διαθεσιμότητα σε διαφόρων επιπέδων εργαστήρια (από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού και εξοπλισμού), καθώς και το κόστος της.

Οι παραπάνω «αρετές» μιας εξέτασης οφείλουν να συνεκτιμώνται, καθόσον μια άριστη ιατρική πληροφορία, που όμως αποκτάται μετά διήμερον, δεν έχει υποχρεωτικά ευθεία σύγκριση στην ιατρική διαγνωστική με μια πληροφορία που ο βαθμός αξιοπιστίας της μεν ευρίσκεται στο, ας πούμε 80% της πρώτης, είναι όμως άμεσα διαθέσιμη. Οι λόγοι της παραπάνω αντίληψης είναι απλοί, ας θυμηθούμε μερικούς: Η άριστη πληροφορία εφόσον είναι υψηλού κόστους δεν είναι προσβάσιμη από κάθε διαγνωστικό κέντρο ή κάθε ασθενή, ακόμα δε, η άριστη πληροφορία που όμως είναι διαθέσιμη δύο μέρες μετά τη ζήτησή της έχει ήδη αφήσει να εξελιχθεί μιά νόσος επί διήμερον, χρόνος πολλάκις σημαντικός για την τελική πορεία της υγείας του ασθενούς.

Γιά τους παραπάνω λόγους έχουν αναπτυχθεί στην εργαστηριακή ιατρική πρακτική δύο τάσεις:

Α) Τόσο ο κλινικός γιατρός, αλλά πολύ περισσότερο το εργαστήριο, υιοθετούν τη χρήση μιας πληροφορίας σε δύο εκδόσεις, όπου βέβαια αυτό είναι εφικτό, μιάς κυρίως ταχείας και μιας ποιοτικής. Οι ταχείες μέθοδοι βοηθούν στον προκαταρκτικό έλεγχο και τον γρήγορο προσανατολισμό του γιατρού προς την κατεύθυνση που πρέπει να εστιάσει την προσοχή του. Οι ταχείες μέθοδοι είναι συνήθως εύκολα εκτελέσιμες, ταχείες, απαιτούν δε συνήθως όργανα και υλικά χαμηλού κόστους. Είναι επίσης γνωστές πολλάκις σαν screening tests (αδρές δοκιμασίες).

Β) Μιά άλλη προσπάθεια από μέρους των κλινικών εργαστηρίων αφορά την εφαρμογή αυτοματισμών, τόσο στις υψηλού κόστους τεχνολογίες, όσο και στις αδρές μεθόδους. Εδώ τα οφέλη που προκύπτουν είναι πολλαπλά: Ελάττωση του κόστους του ανθρώπινου δυναμικού, αύξηση της ακρίβειας εκτέλεσης των βημάτων μιάς εξέτασης, καθόσον ελέγχονται αυτόματα ποσότητες, χρόνοι, θερμοκρασίες, συνθήκες μέτρησης και καταγραφής κλπ. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά που προσδίδει ο αυτοματισμός, πολλάκις αναβαθμίζουν μέτριες ποιοτικά τεχνολογίες σε αρκετά καλά επαναλήψιμες τεχνικές, με τελικές πληροφορίες επαρκείς για κλινική χρήση.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το ετερόκλητο πλήθος πληροφοριών της γενικής ούρων δεν ξέφυγε από αυτή την τάση. Κατασκευάστηκαν λοιπόν τόσο μηχανήματα, όσο και παραλλαγές των τεχνικών ελέγχου των βιοχημικών χαρακτήρων, που μπορούν να αυτοματοποιηθούν. Αυτό προσδίδει στην γενική ούρων ακόμα περισσότερη αξία, μιας και ο πλήρης αυτοματισμός της την καθιστά διαθέσιμη εντός ολίγων λεπτών στην κλίνη του ασθενούς. Παρακάτω θα δώσουμε μερικά στοιχεία των αυτόματων αναλυτών ούρων και των δυνατοτήτων και περιορισμών τους.

Στα τρέχοντα όργανα αυτοματοποιημένης ανάλυσης των βιοχημικών παραμέτρων ούρων είναι αναλυτές τύπου Ξηράς Χημείας, όπου δηλαδή δεν έχουμε υγρά αντιδραστήρια γιά την επιτέλεση των αντιδράσεων ανίχνευσης ή και μέτρησης των ζητουμένων παραμέτρων, καθώς και άλλοι αυτόματοι αναλυτές τύπου Υγρής Χημείας, όπως και στα δείγματα ορού.

Στη συνέχεια (ΓΕΝΙΚΗ ΟΥΡΩΝ ΙΙ), θα αναφέρουμε αναλυτικά πληροφορίες κλινικής χρησιμότητας, για κάθε μια από τις παραμέτρους που ελέγχει-παρέχει μια τυπική εξέταση με τον τίτλο: Γενική Ούρων.


1 σχόλιο:

Unknown είπε...

Eπισκέφτηκα τυχαία το blog και θα ήθελα να ρωτήσω τι ακριβώς είναι το ουροδιάγραμμα. Ο άντρας μου έχει κάποιες διαταραχές στην ούρηση και ο γιατρός του ανέφερε ότι οι άλλες εξετάσεις είναι καλές αλλά καλό είναι να κάνει και αυτή, αφήνωντας κάποιες υποψίες ότι είναι "δύσκολη" ή όχι και τόσο ευχάριστη εξέταση. Ο άντρας μου είπε ευχαριστώ πολύ χωρίς να διευκρινίσει περισσότερο και δεν ξαναπήγε στον γιατρό. Παρ'ολα αυτά οι διαταραχές υπάρχουν και έχει μείνει με την απορία τι να κάνει και πως να είναι αυτή η εξέταση. Θα με υποχρεώνατε αν μου δίνατε περισσότερες πληροφορίες